در دنیای ساخت‌وساز، استفاده از میلگردها نقش کلیدی در افزایش استحکام و دوام سازه‌ها دارد؛ به‌ویژه در اجرای سقف تیرچه بلوک که جزو متداول‌ترین روشهای سقف‌سازی در ایران هستند. در این میان، دو نوع میلگرد یعنی میلگرد ممان منفی و میلگرد ادکا بیشتر از بقیه مورد توجه مهندسان و مجریان پروژه قرار گرفته‌اند. این میلگردها هرکدام وظایف خاصی در تحمل بار و کنترل ترک‌خوردگی دارند و استفاده درست از آن‌ها می‌تواند کیفیت سازه را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
اما تفاوت میلگرد ممان منفی و ادکا دقیقاً در چیست؟ چه نقشی در سقف دارند و کجا به‌کار می‌روند؟ در این مقاله از وب‌سایت تیرچه پایدار، به‌صورت کامل و کاربردی به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
پیشنهاد مطالعه: انواع میلگرد
میلگرد ممان منفی چیست؟
در اجرای سقف‌های تیرچه بلوک، یکی از نکات مهم طراحی، در نظر گرفتن نوع رفتار سازه‌ای در محل تکیه‌گاه‌هاست. به‌صورت پیش‌فرض، فرض بر این است که تیرچه به‌صورت ساده در دهانه قرار گرفته است و در محل تکیه‌گاه، لنگر (ممان) خاصی وجود ندارد. اما در واقعیت، به دلیل یکپارچگی دال بتنی، مقداری لنگر منفی در نقاط اتصال تیرچه‌ها به تکیه‌گاه‌ها به وجود می‌آید.
برای خنثی کردن این لنگر منفی، از میلگردی به نام میلگرد ممان منفی استفاده می‌شود. این میلگرد معمولاً از نوع آجدار و با قطرهای نسبتاً کوچک هستند (مانند ۸، ۱۰، ۱۲ و حتی گاهی ۱۴ میلی‌متر) و در بخش فوقانی سقف بتنی و بین دو تیرچه‌ی مجاور قرار می‌گیرند. هدف از قرارگیری آن‌ها، مقابله با نیروی کششی ناشی از ممان منفی در بالای دال است؛ نیرویی که میلگردهای فشار بالای خود تیرچه قادر به تحمل آن نیستند، چراکه در اغلب موارد در دهانه‌ها قطع می‌شوند.
نکته مهم اینجاست که در سقف تیرچه‌بلوک، کل دال به‌عنوان یک دیافراگم صلب و یکپارچه رفتار می‌کند. همین موضوع باعث می‌شود تا ممان‌های منفی در دو سمت تکیه‌گاه‌ها شکل بگیرند. چون میلگرد فوقانی خود تیرچه‌ها در این نقاط معمولاً حضور ندارند یا قطع می‌شوند، میلگرد ممان منفی این مسئولیت را به‌عهده می‌گیرد.
از نظر اجرایی، این میلگردها باید به‌صورت مستقیم روی تیرچه‌ها قرار گیرند و در هر طرف دارای خم ۹۰ درجه باشند تا اتصال مناسبی به بتن و دیگر آرماتورها داشته باشند. این خم همچنین باعث افزایش گیرایی میلگرد با بتن می‌شود و از بیرون‌زدگی آن جلوگیری می‌کند.
میلگرد ادکا (اتکا) چیست؟
میلگرد اُتکا که با نام متداول‌تر ادکا نیز شناخته می‌شود، یکی از اجزای مهم در اجرای سقف‌های تیرچه‌بلوک است. جالب است بدانید که واژه "اُتکا" ریشه‌ای روسی دارد و به‌معنای اردک است. علت این نام‌گذاری هم به شباهت شکل ظاهری این میلگرد به گردن اردک بازمی‌گردد؛ خمیدگی خاصی که باعث می‌شود اجرای آن در محل‌هایی خاص از سقف، عملکردی مؤثر و ایمن داشته باشد. در فرآیند اجرای سقف، تیرچه‌ها روی تیرهای بتنی یا تیرهای فولادی قرار می‌گیرند. گاهی پیش می‌آید که نشیمن تیرچه‌ها کافی نیست یا به دلایل اجرایی، خطر در رفتن آن‌ها هنگام بتن‌ریزی وجود دارد. در چنین شرایطی، برای افزایش ایمنی و پایداری، از میلگردهای ادکا در محل اتصال تیرچه‌ها به تیر استفاده می‌شود.
میلگرد ادکا طرح پیچیده‌ای ندارد و بیشتر به‌صورت دستی و با رعایت ضوابط آیین‌نامه‌ای شکل داده می‌شود. این میلگرد معمولاً در کف تیرچه‌ها قرار می‌گیرد و باید حداقل ۱۲ سانتی‌متر درون تکیه‌گاه امتداد داشته باشد. همچنین، خم انتهایی آن باید ۱۸۰ درجه باشد تا اتصال کامل و مطمئنی با بتن برقرار کند.
تفاوت میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی
گرچه هر دو میلگرد در سقف‌های تیرچه‌بلوک استفاده می‌شوند، اما وظایف و ظاهر آن‌ها کاملاً متفاوت است. میلگرد ادکا یا اتکا معمولاً شکلی شبیه عصا دارد و در کف تیرچه‌ها به‌کار می‌رود، درحالی‌که میلگرد ممان منفی در بالای دال سقف قرار می‌گیرد و بیشتر شبیه گردن اردک خم می‌شود.
از نظر عملکرد، میلگرد ادکا وظیفه تأمین ظرفیت برشی در انتهای تیرچه‌ها را دارد. این یعنی مانع از ترک‌خوردگی، دررفتگی و خیز اضافی سقف در ناحیه اتصال تیرچه به تیر می‌شود. به‌بیان ساده، ادکا بیشتر نقش تثبیت‌کننده و ایمن‌ساز در برابر نیروهای برشی را دارد. در مقابل، میلگرد ممان منفی برای تحمل لنگرهای خمشی منفی در محل تکیه‌گاه‌ها طراحی شده است. حضور این میلگرد باعث جلوگیری از ترک‌های خمشی در بالای دال، تقویت ناحیه فوقانی سقف، و جلوگیری از گسیختگی ناگهانی در مواقع بحرانی می‌شود.
در مجموع، هر دو نوع میلگرد مکمل یکدیگر هستند، اما ادکا بیشتر در برابر برش عمل می‌کند و ممان منفی در برابر خمش.
نکات کلیدی در اجرای میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی
برای اینکه عملکرد سازه‌ای سقف‌های تیرچه‌بلوک به بهترین شکل ممکن انجام شود، اجرای اصولی میلگردهای ادکا و ممان منفی ضروری است. در ادامه، مهم‌ترین نکاتی که باید هنگام اجرای این میلگردها در نظر گرفته شود را مرور می‌کنیم.
میلگرد ادکا یا همان میلگرد تقویتی برشی، وظیفه جلوگیری از ترک‌خوردگی برشی در محل تکیه‌گاه‌ها را دارد. برای اجرای صحیح این میلگرد، می‌توان از دو روش اصلی استفاده کرد:
میلگرد ممان منفی به‌منظور مقابله با لنگر خمشی منفی در محل تکیه‌گاه‌ها اجرا می‌شود. برای اجرای صحیح این نوع آرماتور، رعایت موارد زیر ضروری است:
نکته مهم: در طراحی‌های معمول، تیرچه‌ها را با دو سر مفصل در نظر می‌گیرند؛ اما در عمل، به‌دلیل شرایط اجرایی و سختی اتصالات، لنگر منفی اجتناب‌ناپذیر است. به همین دلیل استفاده از میلگرد ممان منفی برای مقابله با نیروهای کششی در دو سر تیرچه نه‌تنها توصیه می‌شود، بلکه در بسیاری از پروژه‌ها الزامی است.
جمع‌بندی: تفاوت میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی در یک نگاه
در سیستم‌های سقف تیرچه‌بلوک، اجرای اصولی میلگردها نقشی حیاتی در حفظ ایمنی و دوام سازه دارد. میلگرد ادکا به‌عنوان میلگردی برای تقویت برشی در انتهای تیرچه‌ها استفاده می‌شود تا از دررفتگی یا ترک جلوگیری کند. در مقابل، میلگرد ممان منفی برای مقابله با لنگر خمشی منفی در تکیه‌گاه‌ها کاربرد دارد تا از گسیختگی یا افت عملکرد دال سقف جلوگیری شود. این دو نوع میلگرد از نظر وظیفه، محل نصب و شکل اجرایی با یکدیگر متفاوت‌اند، اما در کنار هم یک سیستم سقفی مقاوم، پایدار و ایمن را شکل می‌دهند. رعایت نکات اجرایی و طراحی برای هر دو، ضامن عملکرد درست و دوام طولانی‌مدت سقف است.
اگر در پروژه‌های ساختمانی خود به دنبال اجرای دقیق و استاندارد انواع سقف‌های تیرچه‌بلوک یا تأمین تیرچه‌های باکیفیت هستید، ما در گروه صنعتی تیرچه پایدار با سال‌ها تجربه در تولید و عرضه انواع تیرچه پاشنه بتن و تیرچه کرومیت، آماده همراهی در تمامی مراحل پروژه‌های عمرانی شما هستیم.
سوالات متداول درباره میلگرد ادکا و میلگرد ممان منفی
خیر. در بسیاری از سقف‌های تیرچه‌بلوک، وجود لنگر منفی در تکیه‌گاه‌ها اجتناب‌ناپذیر است. در این شرایط، اجرای میلگرد ممان منفی ضروری است تا مقاومت کششی در محل تکیه‌گاه تأمین شود.
علت این نام‌گذاری، شکل خمیده و شبیه به گردن اردک این نوع آرماتور است که در روسی با واژه "اُتکا" (به معنای اردک) شناخته می‌شود.
ادکا برای تقویت برشی انتهای تیرچه و جلوگیری از حرکت تیرچه‌ها در زمان بتن‌ریزی کاربرد دارد؛ درحالی‌که ممان منفی برای تحمل لنگر خمشی منفی در تکیه‌گاه‌ها استفاده می‌شود. همچنین از نظر شکل، محل نصب و مقدار خم هم با هم تفاوت دارند.
میلگرد ادکا باید حداقل ۱۲ سانتی‌متر وارد تکیه‌گاه شود و دارای خم ۱۸۰ درجه باشد تا عملکرد درستی داشته باشد
سقف تیرچه بلوک، راهنمای اجرا و نکات مهم آن تیرچه بلوک، یکی از روشهای پرکاربر…
سقف تیرچه یونولیت چیست؟ در دنیای امروز، مهندسان ساختمان به امنیت، مقاومت و م…
تفاوت سقف تیرچه بلوک تیرچه کرومیت سقفها به عنوان جداکننده طبقات و پوششی بر…